Bob Marley

Dùng lời diễn tả thật giản đơn, Bob Marley là nghệ sĩ reggae duy nhất có những thành tựu ở tầm cỡ siêu sao quốc tế. Trong khi đưa âm thanh đậm chất rock, kết hợp với những chủ đề ca khúc châu Phi, Marley vẫn không bao giờ xao lãng đến nội dung thông điệp chuyển tải trong mỗi bài hát – đó là âm nhạc & chính trị và niềm tin tôn giáo.

Ông truyền cảm hứng cho vô vàn nghệ sĩ từ Stevie Wonder đến The Clash, và album Exodus phát hành năm 1977 do Bob tự mình sản xuất đã được đánh giá là album reggae vĩ đại nhất.

Robert Nesta Marley sinh ngày 6/2/1945 tại một hạt nghèo ở Jamaica. Gia đình ông chuyên chăn nuôi gà và dê, họ nghèo tới mức sử dụng luôn một lỗ hổng trên mặt đất làm toilet. Mẹ là người da đen, con gái một tiểu chủ và cha là người da trắng, một quan chức chính phủ. Cha mẹ sớm bất hoà và chia tay khiến tuổi thơ của Bob không hề êm ả.

Ở tuổi teen, Marley dành phần lớn thời gian trên những góc phố, cùng hát hoà âm với những người bạn như Peter Tosh, Bunny Wailer' Livingstone và Junior Braithwaite. Một ca sĩ trẻ là Desmond Dekker đã giới thiệu bạn mình cho Jimmy Cliff, và sau đó là nhà sản xuất hàng đầu Leslie Kong. Marley và bạn bè thân thiết thu âm hai ca khúc, Judge Not và One Cup Of Coffee, sau này được phát hành dưới dạng đĩa đơn.

Tự gọi mình là Wailing Wailers, nhóm nhạc đã ký được một hợp đồng biểu diễn và thu âm hơn 20 single trong suốt khoảng thời gian 1963 – 1967. Năm 1966, Marley kết hôn với Rita Anderson, một người Rastafaria (giáo phái gốc Jamaica) và bắt đầu chú tâm vào tôn giáo của cô. Sau những mâu thuẫn, ban nhạc chia tay với Dodd và ra đời hãng thu âm riêng Wailing Soul (sau gọi là Tuff Gong). Cuộc gặp giữa nhóm với nhà sản xuất người Jamaica gàn dở nhưng tài năng Lee 'Scratch' Perry đã thay đổi tương lai của họ.

Perry đã giúp ban nhạc đến với kiểu âm thanh khác lạ. Họ cùng nhau sản xuất một số album reggae vĩ đại đầu tiên (Soul Rebel và Soul Revolution). Năm 1971, sau khi chia tay với thành viên trong ban nhạc Johnny Nash tại Thuỵ Điển, Marley bắt đầu cảm thấy buồn nản trên con đường âm nhạc. Thông qua Nash, CBS tại Anh phát hành Reggae o­n Broadway của Marley, và nhóm Wailers tới London, thu hút sự chú ý của nhiều nhà sản xuất, các ông chủ hãng ghi âm và cả hãng chuyên về reggae, Chris Blackwell of Island Records. Ban nhạc ký hợp đồng dài hạn với Blackwell và kết quả là album đầu tay cho hãng – Catch A Fire – xuất bản năm 1972 kết hợp nhiều thể loại âm nhạc rock, soul, bluse và reggae – đã được giới phê bình đánh giá cao.

Những tour lưu diễn tại Anh và Mỹ diễn ra liên tục sau đó (1973) nhưng Tosh và Wailer nhanh chóng chia tay với nhóm do lịch trình làm việc quá nặng nề. Blackwell tiếp tục xu hướng đưa Marley lên vị trí ngôi sao.

Bản ballad No Woman No Cry là một ca khúc nổi bật trong album phát hành năm 1974 của Marley mang tên Natty Dread. Chính nhạc phẩm này đã đưa ông và cả thể loại nhạc reggae có chỗ đứng trên bản đồ giải trí thế giới.

Giai đoạn tiếp theo khá khó khăn với cuộc sống và sự nghiệp âm nhạc của Marley. Tại Anh, ông phải đối mặt với nạn phân biệt màu da, trong khi ở Jamaica, một số nhà phê bình đã chỉ trích âm nhạc của Bob hời hợt, quá thiên về thương mại. Nhưng có một điều không thể phủ nhận là, Marley đã giành được sự ngưỡng mộ của đông đảo khán giả thích thú reggae trên toàn cầu.

Năm 1976, tại Jamaica xảy ra những cuộc bạo động trước bầu cử, căng thẳng leo thang. Chỉ vài tuần trước khi một buổi hoà nhạc mang tính chất chính trị được tổ chức, các tay súng bịt mặt đã tấn công gia đình Marley ở Hope Road, hai vợ chồng ông bị thương. Riêng Marley bị đạn bắn trúng tay, ảnh hưởng tới khả năng chơi guitar. Bạn ông là Peter Tosh sau đó bị ám sát.

Sự nghiệp của Marley khôi phục vào năm 1977 với việc phát hành album Exodus. Một ca khúc (Is this Love) của album đã lọt vào top 10 tại Anh. Năm 1977, Marley lại phải từ giã sân khấu sau cuộc phẫu thuật khối u ác tính ở chân.

Marley bắt đầu tìm thấy nguồn cảm hứng mới ở châu Phi. Tour lưu diễn thế giới năm 1978 mang ông tới Gabon. Album Survival năm 1979 thể hiện rõ sự trải nghiệm này, bao gồm cả Zimbabwe, vùng đất tự do – chủ đề ngợi ca của rất nhiều nghệ sĩ châu Phi. Marley được mời đến biểu diễn trong lễ hội kỷ niệm ngày độc lập của Zimbabwe năm 1980. Album Uprising ra đời cùng năm lại một lần nữa mang đậm dấu ấn âm nhạc châu Phi trong đó ca khúc Could You Be Loved thành hit tại Anh.

Đáng tiếc, album này cũng là tác phẩm cuối cùng của Marley. Tháng 9/1980, Marley bị đột quỵ khi đang tập chạy tại Công viên trung tâm ở New York. Bác sĩ chẩn đoán ông mắc bệnh ung thư. Marley qua đời vào ngày 11/5/1981. Chính phủ Jamaica không chỉ trao ông Huân chương danh dự, mà còn quyết định tổ chức đám tang cho Marley theo nghi lễ quốc gia. Tham dự có Thủ tướng và cả Lãnh đạo đảng đối lập. Thi thể Marley được đưa về nơi ông sinh ra ở Nine Mile, phía bắc hòn đảo.

Bob Marley qua đời khi mới 36 tuổi, nhưng con sư tử của reggae, huyền thoại của âm nhạc Jamaica, vẫn còn được nhắc tới tận bây giờ.